Bệnh tụ huyết trùng là một trong những căn bệnh truyền nhiễm nguy hiểm, gây thiệt hại nặng nề cho ngành chăn nuôi bò. Việc nhận biết sớm và áp dụng cách chữa bệnh bò bị tụ huyết trùng kịp thời là vô cùng quan trọng để bảo vệ sức khỏe đàn vật nuôi và giảm thiểu thiệt hại kinh tế. Bài viết này sẽ cung cấp những thông tin chi tiết giúp người chăn nuôi đối phó hiệu quả với căn bệnh này.
Tổng quan về bệnh tụ huyết trùng ở bò
Bệnh tụ huyết trùng ở bò (hay còn gọi là bại xuất huyết ở bò) là một bệnh truyền nhiễm cấp tính, thường diễn ra nhanh chóng và có tỷ lệ tử vong cao. Bệnh do vi khuẩn Pasteurella multocida gây ra, đặc biệt là các serotype B:2 và E:2. Bệnh ảnh hưởng chủ yếu đến hệ hô hấp và gây nhiễm trùng máu, dẫn đến tình trạng xuất huyết và phù nề ở nhiều cơ quan trong cơ thể bò. Bệnh có thể bùng phát mạnh trong điều kiện thời tiết thay đổi, khi đàn bò bị stress hoặc hệ miễn dịch suy yếu.
Nguyên nhân chính gây bệnh tụ huyết trùng ở bò
Nguyên nhân trực tiếp gây bệnh tụ huyết trùng chính là vi khuẩn Pasteurella multocida. Loại vi khuẩn này có khả năng tồn tại trong môi trường bên ngoài, đặc biệt là trong đất ẩm, vũng nước tù đọng hoặc chuồng trại không được vệ sinh sạch sẽ trong thời gian khá dài, có thể từ 1 đến 3 tháng.
Vi khuẩn có thể xâm nhập vào cơ thể bò thông qua đường tiêu hóa khi bò ăn phải thức ăn hoặc uống nước bị nhiễm mầm bệnh. Ngoài ra, chúng còn có thể đi vào cơ thể qua đường hô hấp. Sau khi xâm nhập, vi khuẩn thường cư trú và nhân lên ở niêm mạc mũi, hầu và amiđan của bò, đặc biệt là ở những con mang mầm bệnh nhưng chưa biểu hiện triệu chứng lâm sàng.
Bệnh lây lan chủ yếu qua tiếp xúc trực tiếp giữa bò bệnh và bò khỏe mạnh thông qua nước bọt, dịch tiết từ đường hô hấp dính vào thức ăn, nước uống chung hoặc các bề mặt trong chuồng nuôi. Các yếu tố trung gian truyền bệnh như côn trùng, chim, chuột hoặc con người cũng có thể mang mầm bệnh từ nơi này sang nơi khác. Tình trạng stress do vận chuyển, thay đổi thức ăn, điều kiện khí hậu khắc nghiệt (nóng ẩm hoặc lạnh ẩm đột ngột) hoặc chuồng trại chật chội, mất vệ sinh là những yếu tố thuận lợi khiến vi khuẩn phát triển và gây bệnh.
Xem Thêm Bài viết:
- Vai Trò Betaine Tự Nhiên Với Gà Thịt
- Hướng dẫn chi tiết cách chữa trị chim Chào Mào bị ho
- Viêm phổi ở chó: Dấu hiệu nhận biết và điều trị
- Kỹ thuật nuôi chim Chào Mào sinh sản cho người mới bắt đầu
- Chim Ốc Mít ăn gì? Cách nuôi Ốc Mít bổi, Giá bao nhiêu, Mua ở đâu?
Các thể bệnh và triệu chứng nhận biết tụ huyết trùng ở bò
Việc nhận biết các triệu chứng của bệnh tụ huyết trùng ở bò là cực kỳ quan trọng để áp dụng cách chữa bệnh bò bị tụ huyết trùng kịp thời và phù hợp với từng thể bệnh. Bệnh thường biểu hiện ở ba thể chính: quá cấp, cấp tính và mãn tính.
Triệu chứng thể quá cấp
Thể quá cấp là thể bệnh nguy hiểm nhất, thường xảy ra đột ngột và tiến triển rất nhanh. Bò mắc bệnh ở thể này thường chỉ biểu hiện các triệu chứng thần kinh như run rẩy toàn thân, biểu hiện hung dữ hoặc điên cuồng, đôi khi đâm đầu vào tường. Sốt cao có thể xảy ra nhưng không điển hình. Vật nuôi thường chết rất nhanh, đôi khi chỉ sau vài giờ hoặc trong vòng 24 giờ mà không có nhiều triệu chứng lâm sàng rõ ràng khác. Điều này khiến việc can thiệp điều trị gặp rất nhiều khó khăn.
Triệu chứng thể cấp tính
Đây là thể bệnh phổ biến nhất khi bò bị nhiễm tụ huyết trùng. Thời gian ủ bệnh thường kéo dài từ 1 đến 3 ngày. Khi phát bệnh, bò có biểu hiện sốt cao đột ngột, thường ở mức 40-41 độ C. Bò trở nên mệt mỏi, ủ rũ, bỏ ăn hoặc giảm ăn, ngừng nhai lại. Các triệu chứng điển hình bao gồm chảy nước mắt, nước mũi liên tục, ban đầu trong sau đặc dần có màu trắng đục hoặc vàng. Niêm mạc mắt, mũi, miệng và âm đạo có thể xuất hiện các điểm hoặc mảng xuất huyết màu đỏ sẫm hoặc xám tối. Vùng yết hầu, hầu và các hạch lâm ba vùng đầu, cổ thường bị sưng to, nóng và đau. Tình trạng sưng này chèn ép đường hô hấp khiến bò khó thở, thở khò khè, đôi khi phải thè lưỡi ra ngoài để thở. Bò di chuyển khó khăn do đau và sưng ở các khớp.
Triệu chứng thể mãn tính
Nếu bò mắc bệnh tụ huyết trùng ở thể cấp tính không chết mà qua khỏi giai đoạn nguy kịch, bệnh có thể chuyển sang thể mãn tính. Ở thể này, các triệu chứng cấp tính giảm dần nhưng vật nuôi vẫn trong tình trạng suy nhược. Các biểu hiện điển hình của thể mãn tính bao gồm viêm đường tiêu hóa với tình trạng tiêu chảy kéo dài hoặc xen kẽ với táo bón. Khớp chân bị viêm, sưng và đau làm bò đi lại tập tễnh, khó khăn. Bò cũng có thể bị viêm phế quản, viêm phổi mãn tính dẫn đến ho kéo dài. Dù một số con có thể hồi phục sau vài tuần, nhưng cơ thể thường bị suy kiệt nghiêm trọng và gầy rộc đi trông thấy.
Chẩn đoán và phân biệt bệnh tụ huyết trùng ở bò
Để áp dụng cách chữa bệnh bò bị tụ huyết trùng chính xác, việc chẩn đoán đúng bệnh là điều kiện tiên quyết. Chẩn đoán thường dựa trên kết hợp các yếu tố: lịch sử dịch tễ của đàn (có tiếp xúc với bò bệnh, nhập bò mới không rõ nguồn gốc, điều kiện nuôi dưỡng), triệu chứng lâm sàng điển hình (sốt cao, khó thở, sưng phù, xuất huyết dưới da) và kết quả từ các xét nghiệm trong phòng thí nghiệm.
Các xét nghiệm có thể bao gồm: lấy mẫu máu, dịch mũi họng hoặc mẫu bệnh phẩm từ các cơ quan bị tổn thương (đặc biệt là phổi, hạch lâm ba, dịch phù) để tiến hành phân lập và định danh vi khuẩn Pasteurella multocida. Xét nghiệm PCR cũng là một phương pháp hiện đại giúp phát hiện mầm bệnh nhanh chóng và chính xác. Điều quan trọng là cần phân biệt tụ huyết trùng ở bò với một số bệnh khác có triệu chứng tương tự như bệnh Than (Anthrax), bệnh Tụ cầu (Staphylococcosis), bệnh Viêm mũi khí quản truyền nhiễm (IBR), bệnh Tiêu chảy do virus (BVD) hoặc ngộ độc. Do đó, khi nghi ngờ bò bị bệnh, cần liên hệ ngay với cán bộ thú y để được chẩn đoán và tư vấn chính xác.
Hướng dẫn cách chữa bệnh bò bị tụ huyết trùng
Việc điều trị bệnh tụ huyết trùng ở bò cần được thực hiện khẩn trương ngay khi phát hiện triệu chứng, đặc biệt là ở thể cấp tính, vì bệnh tiến triển rất nhanh. Cách chữa bệnh bò bị tụ huyết trùng hiệu quả nhất là sự kết hợp giữa sử dụng kháng sinh đặc trị và các biện pháp chăm sóc hỗ trợ.
Nguyên tắc chung khi điều trị
Khi phát hiện bò có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh tụ huyết trùng, cần ngay lập tức cách ly con vật bị bệnh ra khỏi đàn để ngăn chặn sự lây lan. Đảm bảo khu vực cách ly khô ráo, ấm áp, thông thoáng và sạch sẽ. Cung cấp nước sạch và thức ăn dễ tiêu hóa, giàu dinh dưỡng để nâng cao thể trạng cho bò. Điều trị cần tập trung vào việc tiêu diệt vi khuẩn gây bệnh bằng kháng sinh và đồng thời hỗ trợ cơ thể bò chống lại bệnh tật, giảm nhẹ triệu chứng.
Sử dụng kháng sinh
Kháng sinh đóng vai trò chủ chốt trong cách chữa bệnh bò bị tụ huyết trùng. Các loại kháng sinh có phổ tác dụng rộng và nhạy cảm với vi khuẩn Pasteurella multocida thường được ưu tiên sử dụng. Các nhóm kháng sinh thường được cân nhắc bao gồm Penicillins (ví dụ: Amoxicillin), Tetracyclines (ví dụ: Oxytetracycline), Sulfonamides kết hợp Trimethoprim, hoặc một số loại kháng sinh khác theo chỉ định của bác sĩ thú y dựa trên tình hình dịch tễ và kết quả kháng sinh đồ (nếu có). Liều lượng, đường dùng (tiêm bắp, tiêm tĩnh mạch) và thời gian điều trị cần tuân thủ nghiêm ngặt hướng dẫn của nhà sản xuất thuốc hoặc chỉ định của cán bộ thú y. Việc điều trị bằng kháng sinh thường kéo dài vài ngày tùy theo đáp ứng của bò.
Chăm sóc hỗ trợ
Bên cạnh việc dùng kháng sinh, các biện pháp chăm sóc hỗ trợ giúp tăng cường sức đề kháng và giảm triệu chứng cho bò là không thể thiếu trong phác đồ trị tụ huyết trùng bò. Cần tiêm các loại thuốc trợ sức, trợ tim mạch như Cafein để cải thiện tuần hoàn máu. Sử dụng các loại vitamin nhóm B, đặc biệt là Vitamin B1 để kích thích sự trao đổi chất và Vitamin C để tăng cường miễn dịch. Các thuốc giảm viêm, hạ sốt như Analgin-C có thể được sử dụng để giúp bò hạ nhiệt và giảm đau, sưng. Trong trường hợp bò bị mất nước hoặc suy kiệt nặng do bỏ ăn, có thể cần truyền dịch (như dung dịch Glucose, Ringer Lactate) để bù nước, điện giải và cung cấp năng lượng. Đảm bảo bò được nghỉ ngơi đầy đủ và chăm sóc cẩn thận sẽ giúp quá trình hồi phục diễn ra nhanh hơn.
Biện pháp phòng ngừa bệnh tụ huyết trùng hiệu quả
Phòng bệnh luôn quan trọng hơn chữa bệnh, đặc biệt đối với những bệnh nguy hiểm như tụ huyết trùng ở bò. Biện pháp phòng ngừa hiệu quả nhất là tiêm vắc xin phòng bệnh tụ huyết trùng. Theo khuyến cáo, nên tiêm vắc xin định kỳ cho đàn bò 2 lần mỗi năm, thường vào các thời điểm trước mùa mưa bão (cuối xuân, đầu hè) và trước mùa đông giá rét (cuối hè, đầu thu), là những giai đoạn thời tiết thay đổi đột ngột dễ gây stress cho vật nuôi.
Song song với tiêm phòng, việc vệ sinh, tiêu độc khử trùng chuồng trại và môi trường xung quanh là cực kỳ quan trọng. Cần thường xuyên làm vệ sinh chuồng, thu gom phân, chất thải. Định kỳ phun thuốc sát trùng chuồng nuôi, khu vực xung quanh và bãi chăn thả (nếu có). Phát quang bụi rậm, khơi thông cống rãnh để đảm bảo chuồng trại luôn khô ráo, thông thoáng, hạn chế sự tồn tại và phát triển của mầm bệnh trong tự nhiên.
Tăng cường sức đề kháng cho đàn bò thông qua chế độ dinh dưỡng hợp lý, đầy đủ và đảm bảo nguồn thức ăn, nước uống sạch sẽ, không bị ô nhiễm. Tránh để bò bị stress do vận chuyển, thay đổi môi trường đột ngột hoặc nhốt quá đông đúc. Khi nhập bò mới, cần thực hiện cách ly ít nhất 2-3 tuần và theo dõi sức khỏe trước khi nhập chung đàn. Nếu phát hiện bất kỳ con bò nào có dấu hiệu nghi ngờ mắc bệnh, cần lập tức cách ly để tránh lây lan ra cả đàn. Tuyệt đối không giết thịt hoặc vận chuyển bò đang bị bệnh tụ huyết trùng. Sau khi có bò bệnh, chuồng nuôi và khu vực xung quanh cần được vệ sinh, tiêu độc khử trùng thật kỹ lưỡng.
FAQs về bệnh tụ huyết trùng ở bò
Bệnh tụ huyết trùng ở bò có lây sang người không?
Bệnh tụ huyết trùng ở bò do Pasteurella multocida gây ra chủ yếu là bệnh của động vật, không lây trực tiếp sang người. Tuy nhiên, vi khuẩn này có thể gây nhiễm trùng ở người trong một số trường hợp hiếm gặp, thường liên quan đến vết cắn hoặc vết thương tiếp xúc trực tiếp với động vật bị nhiễm.
Tiêm vắc xin tụ huyết trùng cho bò khi nào là tốt nhất?
Nên tiêm vắc xin phòng bệnh tụ huyết trùng cho đàn bò định kỳ 2 lần mỗi năm. Thời điểm thích hợp thường là trước các mùa thay đổi thời tiết lớn như trước mùa mưa bão (vụ hè-thu) và trước mùa đông (vụ đông-xuân).
Làm gì ngay khi phát hiện bò có triệu chứng nghi ngờ mắc bệnh tụ huyết trùng?
Ngay lập tức cách ly con bò có triệu chứng nghi ngờ ra khỏi đàn. Giữ ấm, cung cấp nước sạch và thức ăn dễ tiêu hóa. Liên hệ ngay với cán bộ thú y địa phương để được chẩn đoán chính xác và tư vấn cách chữa bệnh bò bị tụ huyết trùng phù hợp.
Chi phí điều trị bệnh tụ huyết trùng ở bò có cao không?
Chi phí điều trị phụ thuộc vào mức độ nặng nhẹ của bệnh, thể bệnh, loại thuốc sử dụng và thời gian điều trị. Tuy nhiên, do bệnh diễn biến nhanh và cần can thiệp kịp thời, việc điều trị có thể tốn kém. Phòng bệnh bằng vắc xin và vệ sinh là giải pháp kinh tế và hiệu quả hơn nhiều so với điều trị khi bò đã bị bệnh nặng.
Bò khỏi bệnh tụ huyết trùng có khả năng tái phát hoặc mang mầm bệnh không?
Bò đã khỏi bệnh tụ huyết trùng vẫn có khả năng mang mầm bệnh Pasteurella multocida trong đường hô hấp và có thể thải mầm bệnh ra môi trường, trở thành nguồn lây nhiễm cho những con khỏe mạnh khác trong đàn, đặc biệt khi chúng bị stress. Do đó, việc theo dõi và quản lý đàn bò sau khi có dịch là rất quan trọng.
Nắm vững nguyên nhân, triệu chứng và cách chữa bệnh bò bị tụ huyết trùng hiệu quả, cùng với việc áp dụng nghiêm ngặt các biện pháp phòng ngừa, sẽ giúp người chăn nuôi bảo vệ đàn bò của mình một cách tốt nhất. Sự can thiệp sớm và đúng phương pháp là yếu tố quyết định sự thành công trong việc kiểm soát căn bệnh nguy hiểm này.
